https://www.almayadeen.net/news/politics/دستور-تونس-الجديد-كيف-أطلق-صلاحيات-رئيس-الجمهورية
Forrás: al-Mayadeen net 2022 július 1 16:02
Új alkotmány, immár a negyedik Tunézia modern történelmében, okoz széleskörű megosztottságot, minthogy az visszaállítja azt az elnöki rendszert, ami szerint Zayn al-‘Ābidīn Bin ‘Alī egykori köztársasági elnök kormányzott és aminek a 2014. évi alkotmány vetett véget.
Qays Sa‘īd tunéziai elnök visszavitte országát az elnöki rendszer alá, mégpedig egy alkotmány tervezettel, amely széles teret nyit a köztársasági elnök jogköreinek, egyben korlátozza a parlament jogköreit és valódi szerepét.
A tunéziai parlament a 2014. évi alkotmány szerint a 2014. évi alkotmányban a politikai rendszer legnagyobb befolyásának ura volt, mely alkotmányt a január 14-i forradalom és fejleményei nyomán fogadtak el. Ezzel ugyanis átvette a köztársasági elnöktől a kormány kinevezésének és a törvények elfogadásának szerepét.
Az új alkotmány azonban, amit Sa‘īd állított össze, aki maga is az alkotmányjog egyetemi tanára, kimondja, hogy a kormány a köztársasági elnöknek lesz felelős és nem a parlamentnek, az új parlament jogköre pedig nem terjed majd ki a tunéziai elnök valamint a kormány munkájának felügyeletére.
Ezzel Tunézia új és modern történelmében immár 4 alkotmányt is ismert. Ezek közt az első az 1861. évi alkotmány, amely az 1864-ben ‘Alī ibn Ġadāhum vezette Arabság Tavasza felkelés nyomán bukott meg.
A második az az alkotmány volt, amelyet a Nemzeti Alapító Kongresszus fogadott el 1959-ben, vagyis nagyjából száz évvel azután, hogy a nemzeti mozgalom, a francia megszállás elleni ellenállás és a független állam törvényességet nyert. Mindezek után a tunéziaiak 55 évet vártak a tunéziai forradalom alkotmányának 2014-es bejelentésére, melynek most Sa‘īd új alkotmánya vet véget.
A jogkörök visszaállítják az elnöki rendszert a kirakatba
Az új alkotmány tervezete 142 paragrafust tartalmaz, illetve egy preambulumra és tíz fejezetre oszlik. Ezek közül az első az, ami az általános rendelkezésekkel foglalkozik, a második pedig az, ami jogokkal és a szabadságjogokkal foglalkozik. A paragrafusok többsége a politikai rendszer megváltoztatását irányozza elő egy elnöki felé, amiben az elnöknek nagyobb jogkörei vannak.
Az alkotmány piszkozata kimondja, hogy az új parlament jogkörei nem foglalják magukba az elnök döntéseinek felügyeletét, melyeket feladatai ellátása közben hoz, sem pedig a kormány munkájáé. Az új kormány az elnökkel szemben lesz felelős, és nem a parlamenttel szemben, ahogy azt is kimondja a köztársasági elnök jogköreit is a kormányfő, valamint a kormány többi tagjának kinevezésére, valamint megbízatásuk megszüntetésére.
Az elnök jogkörei magukba foglalják majd az államban a legmagasabb katonai és polgári hivatalok betöltését a kormányfő javaslata alapján, valamint a bírói testület elnökéét a Legfelsőbb Bírói Tanács jelölése útján.
Az új alkotmány tervezete arra mutat, hogy az elnök mentességet élvez végig elnöksége alatt, én tetteiről nem számoltatható el, melyeket megbízatási ideje alatt hozott. Az elnök hatalmának kiszélesítésével szemben az új alkotmány piszkozata nagymértékben csökkenti a parlament jogköreit.
Az előterjesztett alkotmány piszkozata szerint Sa‘īd továbbra is gyakorolja majd az irányítást rendeletei útján addig, amíg az új parlament össze nem áll a megválasztása után. Ezt várhatóan decemberben tartják majd.
Az új alkotmány lehetővé teszi majd az elnöknek, hogy törvénytervezeteket terjesszen elő, illetve, hogy egyedüliként legyen felelős a megállapodások és az állam költségvetéseinek beterjesztéséért. Az alkotmány szintén fel fog állítani egy új intézményt “Az Osztályok és Régiók Nemzeti Tanácsa” néven, mely a parlament második termében kap majd székhelyet.
Hogyan álltak a tunéziai elnök jogkörei a 2014. évi alkotmányban?
A 2014. évi alkotmány korlátozta az elnök szerepét. A jogköröket a köztársasági elnök és a parlament között osztotta meg, ugyanis az [utóbbi] látta el a legmagasabb hivatalok betöltését és felmentését az elnöki hivatalban, az ahhoz tartozó intézményekben, valamint az állambiztonsághoz kötődő legfőbb katonai és diplomáciai posztok betöltését a kormányfővel való egyeztetés után.
A köztársasági elnök látta el a központi bank igazgatójának betöltését a kormányfő javaslata alapján, miután azt ellenjegyezte a nemzetgyűlés képviselőinek abszolút többsége. Egyben az alkotmány felhatalmazta őt a parlament feloszlatására és törvénytervezetek népszavazásra bocsátására.
Az ország alkotmányának 79. paragrafusa lehetővé teszi a köztársasági elnök számára “azon eset (esetek) során, melyek állandó jelleggel veszélyeztetik a haza egységét, avagy az ország biztonságát és függetlenségét, hogy azokat rendkívüli állapotnak nyilvánítsa, miután egyeztetett erről a kormányfővel, a nemzetgyűlés házelnökével és az alkotmánybíróság főtitkárával”. Minden rendelkezést a néphez intézett nyilatkozatban ki kell hirdetni.
Az alkotmány szabályozza a köztársasági elnök jogköreit, mivel ő képviseli az államot és ő határozza meg a közpolitikákat a honvédelem, a külkapcsolatok, az állam védelmét érintő nemzetbiztonság és a haza védelme területein a külső és belső kihívásokkal szemben. Mindez azután, hogy egyeztetett a kormányfővel az alkotmány 77. paragrafusának megfelelően.
A 87. paragrafus szerint a köztársasági elnök immunitást élvez mindaddig, amíg betölti az elnöki hivatalt. Minden vele szemben fennálló eljárás és felfüggesztés, mely eljárásokat megbízatása lejárta után lehet újrakezdeni. A köztársasági elnököt nem lehet elszámoltatni azon tetteiről, melyeket feladata ellátása keretében hozott.
Az alkotmány szabályozza azokat az eseteket, amikor kihirdethető az elnöki poszt megüresedése, múl azon, amikor lemond, mivel a nemzetgyűlés tagjai többségének jogában áll egy indokolt lista útján indítványozni a köztársasági elnök felmentését az alkotmány szövegének megszegésé miatt, ha ehhez a parlament kétharmados többséggel hozzájárul. Ebben az esetben az Alkotmánybíróságra hárul a döntés e tagság kétharmados többsége meglétéről.
Érdemes megemlíteni, hogy Sa‘īd elnök a 2014. évi alkotmány érvényét felfüggesztette, miután rendkívüli rendszabályokat hirdetett az egész országban 2021 július 25-én, illetve befagyasztotta, később feloszlatta a parlamentet. Emelett pedig feloszlatta az alkotmányos intézményeket és a Legfelsőbb Bírói Tanácsot, melyet egy ideiglenes tanáccsal váltott fel és több tucat bírát mentett fel.
Megosztottság a népszavazás ügyében
A tunéziaiak megosztottak az új alkotmányról tartott népszavazás ügyében, melyet július 25-én tartanak majd, ugyanis megjelent a népszavazáson résztvevők és az azt támogatók tábora, akik annak érdekében vezetnek majd kampányt, hogy a választókat az alkotmánytervezet melletti “Igen” szavazatra csábítsák az új, Sa‘īdot támogató politikai mozgalmak, a Július 25 Mozgalom, valamint az ezt a vonalat támogató egyes pártok és személyiségek vágya szerint.
A másik tábor azokat tartalmazza, akik részt vesznek a kampányban, de az alkotmánytervezet ellenzőinek fognak szólni és a választókat a “Nem” szavazatra buzdítják, annak nyomán, amit a “Tunézia Horizontjai” Párt már be is jelentett.
A legnagyobb tábort azonban a népszavazás bojkottálói jelentik, akik elutasítják, hogy “a puccsnak törvényes utat biztosítsanak”. Ez azokat tömöríti, akik eleve elutasítják azt a “Nemzeti Megmentési Front” alkotórészei vágya szerint. Ez elsősorban az “an-Nahḍa” pártot, a “Tunézia Szíve” pártot, a “Megbecsülés Koalíciót”, a “Polgárok a Puccs Ellen” Mozgalmat, a “Remény” mozgalmat, az “Akarat Tunéziája” Mozgalmat, a “Nemzeti Gyülekező a Megmentésért”-et, a “Tunéziaiak a Demokráciáért” Mozgalmat, az “Ifjúság Gyülekezése a Demokráciáét és Társadalmi Igazságosságért”-et, valamint a feloszlatott parlament tagjainak hálózatát tömöríti magába.
Egyben egy sor balodali és társadalmi párt, melyeknek nagyobb képviselete van, szintén bejelentette népszavazás bojkottját. Ez 5 politikai pártot tesz ki, melyek közt ott van “Demokratikus Mozgalom”, a “Takattul [Tömörülés] Párt”, a “Köztársasági Párt”, a “Munkáspárt” és az “al-Quṭb Párt”.
A Szabad Dustūrī [Alkotmány] Párt számít a népszavazás legkiemelkedőbb bojkottálójának, nyilvános manifesztumában már bejelentette, hogy nem fogja elismerni annak [a népszavazásnak] törvénytelen irányvonalát, és nyilatkozatuk szerint “szabotázs a tunéziaiak akaratával szemben”
Kép: Tunézia új alkotmánya felszabadítja a köztársasági elnök jogköreit a parlament kárára
دستور تونس الجديد.. كيف أطلق صلاحيات رئيس الجمهورية؟
المصدر: الميادين نت 01 تموز 16:02
دستور جديد، هو الرابع في تاريخ تونس الحديث، يثير جدلاً واسعاً، كونه أعاد النظام الرئاسي، الذي حكم وفقه الرئيس الأسبق زين العابدين بن علي، وأنهاه دستور عام 2014
أعاد الرئيس التونسي، قيس سعيّد، بلاده إلى دائرة النظام الرئاسي، عبر مشروع دستور يُطلق صلاحيات رئيس الجمهورية إلى آفاق واسعة، ويحدّ صلاحيات البرلمان ودوره الفعلي
وكان البرلمان التونسي، وفق دستور عام 2014، صاحب أكبر قَدْر من السلطة السياسية في دستور عام 2014، الذي أُقرّ على خلفية ثورة 14 كانون الثاني/يناير وتطوراتها، إذ كان يضطلع بالدور الرئيس في تعيين الحكومة وإقرار التشريعات
أمّا في الدستور الجديد، الذي أقرّه سعيّد، الأستاذ الجامعي في القانون الدستوري، فستكون الحكومة مسؤولة أمام الرئيس، وليس أمام البرلمان، ولا يشمل دور البرلمان الجديد مراقبة عمل الرئيس التونسي أو الحكومة
وبذلك، تكون تونس عرفت 4 دساتير في تاريخها الحديث والمعاصر، أولها دستور عام 1861، الذي أعلنه محمد الصادق باي، وسقط إلى غير رجعة على يد انتفاضة ربيع العربان، التي قادها علي بن غذاهم عام 1864
والثاني هو الدستور الذي وضعه المجلس القومي التأسيسي عام 1959، أي بعد ما يناهز القرن، ونال شرعية الحركة الوطنية ومقاومة الاستعمار الفرنسي ودولة الاستقلال. ثم انتظر التونسيون 55 عاماً لإعلان دستور الثورة التونسية عام 2014، وختاماً دستور سعيّد الجديد
صلاحيات تعيد النظام الرئاسي إلى الواجهة
جاء مشروع الدستور الجديد في 142 مادة، تتضمن توطئة و10 أبواب، منها الباب الأول، الذي يتعلق بالأحكام العامة، والباب الثاني الذي يتعلق بالحقوق والحريات، وأغلبية بنوده تُنذر بتغيير النظام السياسي إلى نظام رئاسي، يتمتع فيه الرئيس بصلاحيات أكبر.
وتنصّ مسوّدة الدستور على أنّ صلاحيات البرلمان الجديد لا تشمل مراقبة قرارات الرئيس التي قام بها في إطار أدائه مهماته أو أعمال الحكومة، على أن تكون الحكومة مسؤولة أمام الرئيس وليس أمام البرلمان، كما ينص على صلاحية رئيس الجمهورية في تعيين رئيس الحكومة وسائر أعضائها وإنهاء مهمّاتهم.
وتتضمن صلاحيات الرئيس إسناد الوظائف العليا المدنية والعسكرية في الدولة، عبر اقتراح من رئيس الحكومة، وتسمية الرئيس للقضاة عبر ترشيح من مجلس القضاء الأعلى.
ويشير مشروع الدستور الجديد إلى تمتّع الرئيس بالحصانة طوال رئاسته، وعدم جواز مساءلته عن الأعمال التي قام بها في إطار أداء مهمّاته. وفي مقابل توسيع سلطات الرئيس، تقلّص مسوّدة الدستور الجديد، إلى حد بعيد، صلاحياتِ البرلمان.
وبحسب مسوّدة الدستور المقترح، فإنّ سعيّد سيواصل الحكم عبر مراسيم إلى حين تشكيل برلمان جديد، من خلال انتخابات، من المتوقَّع أن تُجرى في كانون الأول/ديسمبر المقبل.
وسيسمح الدستور الجديد للرئيس بطرح مشاريع قوانين، وبأن يكون مسؤولاً، من دون غيره، عن اقتراح المعاهدات ووضع ميزانيات الدولة. وسينشئ الدستور أيضاً هيئة جديدة تسمى “المجلس الوطني للجهات والأقاليم”، ستكون بمنزلة غرفة ثانية للبرلمان.
كيف كانت صلاحيات الرئيس التونسي في دستور عام 2014؟
حدّ دستور عام 2014 دورَ الرئيس، وقسّم الصلاحيات بين رئيس الجمهورية والبرلمان، إذ كان يتولى القيام بالتعيينات والإعفاءات في الوظائف العليا في رئاسة الجمهورية والمؤسسات التابعة لها، بالإضافة إلى التعيينات والإعفاءات في الوظائف العليا العسكرية والدبلوماسية، والمتعلقة بالأمن القومي، بعد استشارة رئيس الحكومة.
ويتولى رئيس الجمهورية تعيين محافظ البنك المركزي عبر اقتراح من رئيس الحكومة، بعد مصادقة الأغلبية المطلقة لأعضاء مجلس نواب الشعب. كذلك، يخوّله الدستور حل البرلمان وطرح مشاريع قوانين على الاستفتاء.
ويسمح الفصل الـ79 من دستور البلاد لرئيس الجمهورية “في حالة (حدوث) خطر داهم مهدِّد لكيان الوطن وأمن البلاد واستقلالها، أن يتخذ التدابير التي تحتملها تلك الحالة الاستثنائية، وذلك بعد استشارة رئيس الحكومة ورئيس مجلس نواب الشعب، وإعلام رئيس المحكمة الدستورية”. وتُعلَن التدابير كافةً في بيان يوجّه إلى الشعب.
وضبط الدستور اختصاصات رئيس الجمهورية، إذ إنّه يمثّل الدولة، ويختص برسم السياسات العامة في مجالات الدفاع والعلاقات الخارجية والأمن القومي المتعلق بحماية الدولة والتراب الوطني من التهديدات الداخلية والخارجية، وذلك بعد استشارة رئيس الحكومة، وفقاً للفصل الـ77 من الدستور.
ووفقاً للفصل الـ87، يتمتع رئيس الجمهورية بالحصانة طوال توليه الرئاسة، وتُعَلَّق في حقه كلُّ آجال التقادم والسقوط، ويمكن استئناف الإجراءات بعد انتهاء مُهمّاته. ولا يُسأَل رئيس الجمهورية عن الأعمال التي قام بها في إطار أدائه مهمّاته.
وضبط الدستور الحالات التي يعلن فيها شغور منصب الرئيس، فضلاً عن إعفائه، إذ يحق لأغلبية أعضاء مجلس نواب الشعب المبادرة، عبر لائحة معلّلة، إلى إعفاء رئيس الجمهورية بسبب خرقه الجسيم للدستور، ويوافق عليها المجلس بأغلبية الثلثين. وفي هذه الصورة، تقع الإحالة على المحكمة الدستورية من أجل البتّ في ذلك بأغلبية الثلثين من أعضائها.
الجدير بالذكر أنّ الرئيس سعيّد علّق العمل بدستور عام 2014، بعد إعلانه التدابير الاستثنائية في البلاد، يوم 25 تموز/يوليو 2021، وجمّد البرلمان ثم حلّه، بالإضافة إلى حلّه هيئات دستورية والمجلس الأعلى للقضاء، وتعويضه بمجلس موقّت، وعزله العشرات من القضاة.
انقسام بشأن الاستفتاء
انقسم التونسيون بشأن الاستفتاء على الدستور الجديد، والذي سيتم في 25 تموز/يوليو الحالي، إذ برز قطب من المشاركين والمساندين للاستفتاء، ممن سيقودون حملتهم لترغيب الناخبين في التصويت بـ”نعم” على مشروع الدستور، على غرار الحركات السياسية الجديدة المساندة لسعيّد، وحراك 25 تموز/يوليو، وبعض الشخصيات والأحزاب الموالية للمسار.
أمّا القطب الثاني، فيضم المشاركين في الحملة، لكنهم سيتوجَّهون إلى معارضة مشروع الدستور، وتحفيز الناخبين على التصويت بـ”لا”، على غرار ما أعلنه حزب “آفاق تونس”.
ويبرز القطب الأكبر المقاطع للاستفتاء، والذي رفض ما عدّه “منح الانقلاب شرعية المسار”، ويضمّ الذين يناهضونه من أساسه، على غرار مكونات “جبهة الخلاص الوطني”، التي تضم، بصورة خاصة، حزب “النهضة”، وحزب “قلب تونس”، و”ائتلاف الكرامة”، وحراك “مواطنين ضد الانقلاب”، وحركة “أمل”، وحراك “تونس الإرادة”، و”اللقاء الوطني للإنقاذ”، وحراك “توانسة من أجل الديمقراطية”، و”اللقاء من أجل تونس”، و”اللقاء الشبابي من أجل الديمقراطية والعدالة الاجتماعية”، وتنسيقية عن نواب مجلس الشعب المنحلّ.
كذلك، أعلنت مجموعة الأحزاب اليسارية الاجتماعية، الأكثر تمثيلاً، مقاطعتها للاستفتاء، وهي تضم 5 أحزاب سياسية، تتكون من “التيار الديمقراطي” و”حزب التكتل” و”الحزب الجمهوري” و”حزب العمال” و”حزب القطب”.
ويُعَدّ الحزب الدستوري الحر من أبرز المقاطعين للاستفتاء، إذ أعلن، في لائحته العامة، أنّه لن يعترف بمساره غير القانوني، و”الذي يرمي إلى السطو على إرادة التونسيين”، بحسب بيان له