https://www.almayadeen.net/articles/article/1436428/رحل-الرجل-القوي—أي-بحرين-بعد-خليفة-بن-سلمان

Kiemelkedő, hogy Bahreinben először kerül egy kézbe a trónörökösi és a miniszterelnöki poszt. Ami felveti a kérdést, hogy milyen hatalom következik Halīfa ibn Salmān után.

A függetlenség utáni Bahrein megalapítója, a halála előtti napokig miniszterelnök, aki jelen volt és tanúja volt minden változásnak, amit az ország átélt 1970 óta, az ország mostani állapotában működő intézményeinek tervezője és eresztékeinek kézbetartója nemsokkal ezelőttig… elhúnyt.

Elhúnyt Halīfa ibn Salmān. Az erős államférfi, annak egyik sasa. Az ember, aki ismert volt elszántságaról és rugalmatlanságáról, annyira, hogy az elkötelezett álláspontok emberének is hívták.

Leszámolt minden ellenzékkel az ország függetlenség utáni modern története során, ugyanakkor képes volt kinyitni a kapcsolatok ablakát a legnagyobb és legbefolyásosabb bahreini családok felé és népi támogatást épített magának az ellenzéki légkörön kívül. Ismerte az iraki nagycsaládokat és félelmetes memóriája volt, ami lehetővé tette számára, hogy sose felejtse el azt, akivel találkozott, még ha csak egyszer is.

Leszámolt a baloldallal és az iszlamistákkal. Szembenézett a tüntetésekkel 2011-ben, amik elsősorban őt vették célba, amikor az ellenzék reformokát és választott kormány megalakítását követelte. Még a sasokhoz közeli körök is azt mondják, hogy ő kérte fel a Félszigeti Pajzs Erőit [a GCC országainak közös hadsereg – a ford.], hogy azok vessenek véget a tüntetéseknek. Ez pedig komoly nehézséget jelentett, és jelent ma is a belpolitikai számítasokban.

Általában véve hosszú éveken át megosztotta az uralkodói udvarban az erőket 3 nagy csoportra, vagy szárnyra. A királyi tanácsra a királyi tanácsot vezető miniszterrel, Hālid ibn Aḥmad Āl Halīfával az élen; a reformok és az mérsékeklet iránti vonzalmáról ismert trónörökösre; és a hagyománykövető, erős és szélsőséges miniszterelnökre. Ám az utóbbi évek folyamán meggyengült és közélet került ahhoz, hogy kikerüljön a hatalomból.

Azt mondjak, hogy ellene volt az “Izraellel” való normalizalásnak és elutasította a Qatar elleni bojkottot, ám nem volt jelen és nem volt ráhatása az ügyben. Általában véve amíg jelen volt, sosem látogatott az Egyesült Államokba és nem is szerette az amerikaiakat, ahogy ellen volt az Irak elleni amerikai inváziónak is. Éppen ezért a hozzá közelállók úgy írtak le, mint aki közelebb van az arabizmushoz.

Hazai szinten kitűnt az állampolgárság megadása elleni álláspontjával, egyben az utóbbi pár évben kifejezte nagyobb nyitottságát a síik felé és próbált hidat verni az egyik legnagyobb vallási vezetőjük, ‘Abd Allah al-Ġarīfī felé. Ez figyelemfelkelőt módon mutatkozott meg részvétében és nyilvános együttérzésében a síi csoportok felé annak halálakor.

Bár jogosítványait megvonták és meggyengült, a bel- és külpolitikai kép valtozatlan maradt. Az erős ember képe, aki úgy múlik el, hogy nem oldotta meg a politikai válságot az országban. Természetes, hogy halála ma nem lesz átütő akár az általános politikai szinten, akár magán a királyi udvaron belül sem.

A helyzet az, hogy alíg néhány órával halála bejelentésé után a királyi tanács rendeletet adott ki kinevezve Sulaymān ibn Ḥamad Āl Halīfa koronaherceget miniszterelnökké, ami várható is volt, tekintve, hogy a koronaherceg egyben a miniszterelnök első helyettese és az ügyvezető volt a legutóbbi időkben, amikor a megboldogult távol volt a politika színtereitől egy ideje egészségügyi állapota miatt.

Az alkotmány szerint a király nevezi ki a miniszterelnököt. Ám feltűnő most az, hogy első alkalommal egyesült a miniszterelnöki és a koronahercegi cím egy kézben Bahreinben. Ami felveti a kérdést, hogy milyen hatalom következik Halīfa ibn Salmān után. Vajon a király hoz egy  alkotmánykiegészítést, hogy a koronaherceg legyen a miniszterelnök is? Vagy esetleg a miniszterelnöki posztot az uralkodóházon belül tartsa, hogy így őrizze meg az egyensúlyt a királyi családon belül? Esetleg a királyi családon kívülről nevez ki valakit? Mely utóbbi nagyon távoli lehetőségnek tűnik.

Összességében most a koronaherceg lett a miniszterelnök. Ő egy a nép számára elfogadható személynek tűnik az ellenzéki körökben és azon kívül is. Belpolitikailag ismert arról, hogy ő vezeti a mérsékelt és reformbarát vonalat a királyi udvarban. Vajon az ellenzék elfogadja őt miniszterelnöknek, vagy kitart a válaszott kormány követelése mellett? Elfogadja-e az ellenzék, hogy Bahrein fóldrajzi méreténél és régiós környezeténél fogva nem képes azonnal átállni a választott kormány létrehozására, így pedig pedig elfogad egy elfogadható és mérsékelt személyiséget ezen a poszton? Vagy esetleg egs teljeskörűen felhatalmazott parlament követelése felé mozdul el, egyfajta egyensúlyként aközött, amit elérhetne és ami jelenleg nem elérhető? Ez a lehetőség fennáll a következő időszak lehétőségei közt, amikor az Öböl az új elnök, Joe Biden korszakának hatásai elé néz.

Természetesen ez az időszak sem lesz mentes a Manámára nehezedő nyomastól, hogy az reformokat hajtson végre, ajtót nyisson az ellenzékkel való párbeszédre és javítása az emberi jogok helyzetét, minthogy az erősember távozása egybeesik az új demokrata elnök érkezésével, aki nem szívleli az emberi jogok megsértését. Ezzel az Öböl politikai horizontja beszűkül, ez pedig alapvető tényező lesz a következő színtér meghatározásában Bahreinben. Ez egyben egybeesik egy lehetőséggel is a hatalom számára, hogy próbára tegye a politikai válság ügyét. Lehetséges, hogy majd azt látjuk, hogy megboldogult távozása magával viszi majd 2011 minden hagyatékát és tárgyalások kezdődnek az ellenzékkel, mely elhozza a politikai nyitást 2002 mintájára. A jelenlegi helyzet erre utal. Vagy esetleg azt találjuk majd, hogy az ellenzékkel való tárgyaláshoz folyamodik [a hatalom], de csakis azzal a céllal, hogy időt nyerjen és mindent változatlanul tartson, amint az a korábbi tárgyalóasztalok esetében is történt, amik nem eredményeztek semmit.

Lehetséges, hogy a hatalom beleegyezik majd reformokba azon a valós szinten, hogy szabadon enged több fogva tartottat és visszaadja az állampolgárságot azoknak, akiktől megvonta, esetleg megengedi a külföldön lévők hazatérsését a velük szembeni ellenkezés nélkül. Ez az út tűnik a leginkább alkalmazhatónak.

Az összes forgatókönyv és lehetőség, a legjobbak és a legrosszabbak között azonban azt mondhatjuk, hogy a következő időszak rá fogja kényszeríteni a hatalmat, hogy forglalkozzon a szunnyadó válság ügyével, ami már négy éve, vagyis Trump érkezése óta a polcokon hever.

Az igazság az, hogy remények és a tekintetek az országon belül most arra várnak, hogy előrelépés történjen a pangásból egy dinamikusabb állapot felé, ami talán közelebb áll a megoldás felé. Hogyan fogja a hatalom kihasználni ennek az időszaknak a lehetőségeit? Hogyan kezeli majd az ellenzéket? Ez az a tág kérdés, amire a válasz a következő év kezdetén majd világosabban megnyilvánul.

 

 

---

رحل الرجل القوي.. أيّ بحرين بعد خليفة بن سلمان؟

 

البارز أنها المرة الأولى التي يتم فيها الجمع بين منصبي ولاية العهد ورئاسة الوزراء في البحرين، ما يطرح التساؤل عن شكل السلطة بعد خليفة بن سلمان

مؤسس البحرين ما بعد الاستقلال ورئيس وزرائها إلى آخر أيامه قبل الرحيل. الحاضر والشاهد على كل التحولات التي شهدتها البلاد منذ العام 1970. مهندس مؤسسات الدولة بشكلها الحالي والممسك بمفاصلها إلى وقت ليس ببعيد… رحل

رحل خليفة بن سلمان، رجل الدولة القوي وأحد صقورها، الرجل الذي عرف بالصلابة وعدم الليونة، حتى سمي برجل المواقف الصلبة

خاصم جميع المعارضات على امتداد تاريخها الحديث ما بعد الاستقلال، وفي الوقت نفسه استطاع مد شبكة من العلاقات مع أبرز العوائل البحرينية الكبيرة والمؤثرة، وشكّل حاضنته الشعبية خارج البيئة المعارضة. عرف العوائل البحرينية، وحمل ذاكرة حديدية جعلته لا ينسى من يقابله، ولو لمرة واحدة

خصم اليسار والإسلاميين. واجه احتجاجات العام 2011 التي استهدفته بالدرجة الأولى، إثر مطالبة المعارضة بالإصلاحات والتأسيس لحكومة منتخبة، حتى إن الأوساط المقربة من القصور تقول إنه من استقدم قوات درع الجزيرة لإنهاء الاحتجاجات، ما يعني أنه كان ما يزال حتى ذلك الحين رقماً صعباً في المعادلة الداخلية

بشكل عام، وعلى مدى سنوات، قسمت موازين القوى في بيت الحكم إلى 3 أضلاع أو أجنحة، الديوان الملكي بقيادة وزير الديوان الملكي خالد بن أحمد آل خليفة، وولي العهد المعروف بالجناح الإصلاحي والمعتدل، ورئيس الوزراء الرجل التقليدي والقوي والمتشدد، ولكن على مدى السنوات الأخيرة، جرى إضعافه حتى أصبح أقرب إلى كونه خارج السلطة

يقال إنه كان ضد التطبيع مع “إسرائيل”، وكان رافضاً للقطيعة مع قطر، إلا أنه لم يكن حاضراً أو مؤثراً في المشهد. عموماً، لم يزر الرجل أيضاً الولايات المتحدة الأميركية خلال ذروة حضوره، ولم يكن يحب الأميركيين، كما أنه كان ضد الغزو الأميركي للعراق. لذا، يصفه المقربون منه بأنه أقرب إلى أن يكون عروبياً

محلياً برز موقفه ضد التجنيس، كما أنه في السنوات القليلة الماضية عبّر عن انفتاح أكبر على الشيعة وسعى إلى مد جسر علاقة مع أحد أبرز علمائهم العلامة عبدالله الغريفي، ما انعكس بشكل لافت من خلال عبارات التعازي والتعاطف المعلن من قبل شرائح اجتماعية شيعية أبان رحيله

 ورغم سحب صلاحياته وإضعافه، فإن الصورة الداخلية والخارجية بقيت مستمرة؛ صورة الرجل القوي الذي يحول دون حل الأزمة السياسية في البلاد. وبطبيعة الحال، رحيله اليوم لن يكون عابراً، سواء على صعيد المشهد السياسي العام أو على صعيد توازنات القوى في داخل بيت الحكم نفسه.

وفي المشهد، وبعد ساعات قليلة من إعلان وفاته، أصدر الديوان الملكي أمراً بتعيين ولي العهد الأمير سلمان بن حمد آل خليفة رئيساً لمجلس الوزراء، وهو ما كان متوقعاً، على اعتبار أن ولي العهد هو نائب رئيس مجلس الوزراء والقائم بمهامه في الآونة الأخيرة، بحكم ابتعاد الراحل عن المشهد السياسي منذ فترة بسبب أوضاعه الصحية

دستورياً، يعين الملك رئيس الوزراء. والبارز هنا أنها المرة الأولى التي يتم فيها الجمع بين منصبي ولاية العهد ورئاسة الوزراء في البحرين، ما يطرح التساؤل عن شكل السلطة بعد خليفة بن سلمان. هل يؤسس الملك لعرف دستوري بأن يكون ولي العهد رئيساً للوزراء؟ أو ربما تحصر رئاسة الوزراء في العائلة الحاكمة، بغرض الحفاظ على التوازنات داخلها؟ أو تذهب التعيينات إلى خارج العائلة الحاكمة؟ وهو ما يبدو احتمالاً مستبعداً جدا

عموماً، أصبح ولي العهد الآن رئيساً للوزراء، وهو رجل يبدو مقبولاً شعبياً في بيئة المعارضة وخارجها، ومعروفاً داخلياً بقيادة التيار المعتدل والإصلاحي في بيت الحكم، فهل تقبل به المعارضة رئيساً للوزراء أو تتمسك بمطلب الحكومة المنتخبة؟ هل تتعامل مع واقع أنَّ البحرين، بحكم حجمها الجغرافي ومحيطها الإقليمي، لا تستطيع أن تقفز مباشرة إلى تحقيق الحكومة المنتخبة، وتقبل بشخصية مقبولة ومعتدلة في هذا المنصب، وتذهب إلى المطالبة ببرلمان كامل الصلاحيات مثلاً، كنوع من التوازن بين ما قد تحصل عليه وما هو غير متاح حالياً؟ هذا السيناريو وارد من ضمن سيناريوهات المرحلة المقبلة التي ينتظر الخليج انعكاساتها عليه في عهد الرئيس الأميركي الجديد جو بايدن

هذه المرحلة لن تخلو من ضغوط أميركية على المنامة بطبيعة الحال، من أجل تحقيق الإصلاح، وفتح أبواب الحوار مع المعارضة، وتحسين أوضاع حقوق الإنسان، إذ يأتي رحيل الرجل القوي متزامناً مع وصول رئيس ديموقراطي غير معجب بانتهاكات حقوق الإنسان، مع انغلاق الآفاق السياسية في الخليج، وهو ما من شأنه أن يكون عاملاً أساسياً في تشكيل المشهد القادم في البحرين، كما إنه تزامن فريد قد يعطي السلطة فرصة للمناورة في ملف الأزمة السياسية، وقد نشهد فيه تحميل الرجل الراحل كل تركة العام 2011، والبدء بمفاوضات ربما تسفر عن انفتاح سياسي على غرار 2002، وهو ما لا تشير إليه المعطيات الحالية، أو قد نشهد استئنافاً للحوار مع المعارضة، ولكن بغرض تمرير الوقت والمراوحة، كما حصل في طاولات الحوار السابقة التي لم تأتِ بنتيجة

 وربما تكتفي السلطة بإصلاحات على الصعيد الحقوقي، والإفراج عن المزيد من المعتقلين، وإعادة الجنسيات إلى من أسقطت جنسياتهم، أو السماح بعودة من هم في الخارج من دون التعرض لهم، وهو الملف الذي يبدو الأسهل عملياً

وبين جميع هذه السيناريوهات والإمكانيات، أسوأها وأفضلها، يمكن القول إن المرحلة المقبلة ستحتم على السلطة إخراج ملف الأزمة النائم في الأدراج منذ 4 سنوات، أي منذ وصول ترامب

والحقيقة أن الآمال والأنظار في الداخل تتجه نحو إحداث ثغرة لمغادرة حالة المراوحة إلى مرحلة أكثر ديناميكية وأقرب إلى الانفراج، فكيف ستستثمر السلطة معطيات المرحلة؟ وكيف ستتعامل معها المعارضة؟ إنه السؤال العريض الذي ستتضح الإجابة عليه أكثر مع بدايات السنة القادمة

 

 

---